Nina Pisk: Matko Vekić, Žene (Teroristkinje)

Na slici „Žene (Teroristkinje)“ odmah prepoznajemo specifičan Vekićev rukopis; karakteristične prigušene boje, česta upotreba akromatske palete i samo povremena prisutnost drugih boja, te korištenje šablona u stvaranju ornamentalnih dijelova, koje onda grebe, šara, premazuje ili utiskuje. Preko platna impozantnih dimenzija dominiraju naslikane plošne figure, koje kao da su naljepljene na sivu pozadinu, te su bez prostorno-vremenske odrednice. Protagonisti slike lišeni su svih rodno-spolnih obilježja, barem onih očitih, te svedeni na apstrahirane mase, ali gledatelj ih ipak prepoznaje kao žene islamske vjeroispovijesti zahvaljujući feredžama, identifikacijskom simbolu. Puške, koje na slici nisu na prvi pogled uočljive, daju novo značenje likovima – kategoriziraju ih kao žene koje idu u sukob. Motivi puški i feredži otvaraju put interpretaciji u kontekstu borbe za religiju. Ta dva elementa ujedno su i jedine odrednice njihovog identiteta. Osim što su, dakle, apstrahirani, likovi se gotovo ne razlikuju jedan od drugog (osim po visini), a jedini dio lica koji se inače nazire od ispod feredže, oči, sveden je na par tankih poteza, i gotovo jednak kod svih. Time je negirana i jedina mogućnost isčitavanja individualizma, a naglasak stavljen na njegov nedostatak, odnosno važnost kolektiva.
Postavlja se pitanje na koji način mi percipiramo islam i terorizam, koji pogotovo u posljednje vrijeme, često vežemo uz tu religiju. Da li na način kako je to prikazano na slici, u kojoj individualac ne igra nikakvu ulogu, već je dio kolektiva i sveden samo na jedan entitet lišen posebnosti i karaktera. Ili se autor suprotstavlja upravo takvom stavu? Koji god bio odgovor na to pitanje, ostaje činjenica kako se autor dotiče teme stereotipa, i to specifično stereotipa spram vjere. Autor nazivom slike „Teroristkinje“ ograničava gledatelja da sliku promatra unutar jednog određenog okvira. Time također ne ostavlja prostora drugačijoj interpretaciji u kojoj te žene mogu ići u drugačiju vrstu borbe koja nije vezana uz religiju i međuljudsku borbu.
Vekić žene na svojoj slici svodi na razinu znaka, odnosno simbola. O simbolima sam autor kaže: „Simbol je link za vječnost i uvijek je upotrebljiv. On je most kojim se približavala, tumačila, čovječnost, dok je upućenima razotkrivao vrhunaravnu zbilju. No, njegova je pojavnost ranjiva i lako klizne u amblem kojim se manipulira i zlorabi, koji se konačno rastače u ornamentalizmu“.
Ova slika dio je Vekićevog ciklusa pod nazivom „Duše“. U taj ciklus spada još i slika „Muškarci (Builderi)“. Ona prikazuje dva muška lika, premazani ružićastom bojom, u gaćicama i stavu tipičnim za bodybuildere. Kao i na „Ženama (Teroristkinjama)“, ta dva lika gotovo su potpuno jednaka, i lišena identiteta. Učinjen je i korak dalje, i lica su potpuno prazna. Vekić se ponovno okreće temi stereotipa, ali ovaj put stereotipima vezanim uz tijelo i percepciju istoga.
Paralela s ovim radom mogla bi se povući s još jednim djelom s ove izložbe, onim Kristiana Kožula, „Crna Bogorodica“. Sličnost je evidentna na prvi pogled, a to je feredža. Međutim Kožulova Bogorodica dislocirana je u drugi kontekst. Kršćanstvo i islam su nerazdvojivo spojeni u jednu skulpturu. Kao i Vekić, Kožul se dotiče problema vjere, ponovno islama, ali ovaj put problema međusobne ko-ekzistencije dviju religija.

Motovun, 28. 07. – 01. 08. 2008.

Žene (Teroristkinje)